استخر خاکی

استخر های خاکی بعنوان ساده ترین و آسان ترین نوع احداث استخر ذخیره آب در بین کشاورزان مرسوم بوده و هست.

احداث استخرهای خاکی امروزه بوسیله لودر ها و در مواردی بوسیله بیل های مکانیکی انجام میشود.

در رابطه با گودبرداری استخر های خاکی میتوان گفت: خاکبرداری در مواردی که مساحت سطح استخر بالا است و عمق خاکبرداری بیش از 10 متر نیست معمولا توسط لودر انجام میشود چرا که لودر برای گودبرداری، شیب دهی و دور زدن نیاز به فضای کافی دارد.

در مواردی از بیل مکانیکی استفاده میشود که فضای کافی برای کار توسط لودر نیست و یا عمق پروژه بالاست و یا دسترسی به لودر وجود ندارد.

شیب دهی در استخر های خاکی باید انجام بگیرد چرا که عمودی بودن دیواره نوعی ریسک با درصد بسیار بالا است و بعد از مدت کوتاهی از گذشت خاکبرداری احتمال ریزش دیواره ها وجود دارد بخصوص در مناطقی که خاک غیر رسی است ریزش دیواره ها به مرور زمان قطعی است.

در مواردی که دیواره های عمودی توسط کاهگل پوشیده میشود همچنان نمیتوان اطمینان صد در صدی از دیواره ها داشت و بهترین راهکار داشتن شیب حداقلی در دیواره هاست که این شیب مطمئن را لودر یا بیلی که درحال خاکبرداری است با توجه به نوع خاک به دیواره ها اعمال میکند.

هزینه احداث استخر های خاکی

در احداث و طراحی استخر خاکی هزینه ها به 2 بخش تقسیم بندی میشود که بطور کلی شامل هزینه خاکبرداری و هزینه عایق بندی و فنس کشی میشود که بخش اعظم این هزینه ها در بخش عایق سازی استخر خاکی هزینه میشود.

هزینه خاکبرداری و بطور مجموع عملیات خاکی استخر ها میتوان گفت پس از تعیین موقعیت مکانی خاکبرداری و مشخص کردن ابعاد استخر بر روی سطح توسط لودر و یا بیل مکانیکی هرمنطقه تعیین میشود.

هزینه های عملیات خاکی

این هزینه ها معمولا به 3 شکل توسط لودر ها و پیمانکاران محاسبه می شود

1- برحسب متراژ: طبق این رویه میتوان گفت استخر های خاکی را با توجه به حجم خاکبرداری و یا خاکریزی تعیین میکنند و برای مثال به ازای هر مترمکعب خاکبرداری 3000 تومان و برای یک استخر با 1000 مترمکعب خاکبرداری مبلغ 3میلیون تومان از مالک دریافت میشود.

2- اجاره ای: در این شکل از قرارداد ها میتوان مبلغی را بطور توافقی و با توجه به حجم تقریبی خاکبرداری تنظیم و براساس ان بدون نیاز به محاسبه حجم خاک و یا شمارش کامیون های باری خروجی زمان تحویل استخر و مبلغ تعیین میشود.

3- روش هایی مانند شمارش تعداد بارهای خروجی و روز مزدی هم وجود دارد که مرسوم نبوده و برای هیچکدام از دو طرف قرارداد مفید فایده نیست.

استخرهای خاکی عموما بصورت خودبخود بعنوان منبع ذخیره اب استفاده نمیشود، اما کاربردهایی مانند منبع ذخیره علوفه زیر سطحی و یا دفن زباله و یا کود ها میتواند داشته باشد. البته باید توجه داشت اگر قصد ذخیره زباله و موادی را داشته باشید که با رسیدن رطوبت و یا بخودی خود پساب و یا آلودگی داشته باشد نمیتوانید کف و دیواره های استخر را بدون عایق مناسب رها کنید چرا که نبودن عایق موجب اسیب رسیدن به خاک و ازبین بردن خواص مغذی ان میشود و همچنین میتواند موجب اسیب رسیدن به سفره های زیرزمینی بشود که میتواند عواقب مخرب فراوان داشته باشد مانند الودگی اب اشامیدنی منطقه و همچنین احتمال از بین رفتن کشاورزی در بخش هایی که از آب خروجی این سفره های آبی استفاده میکنند. برای ذخیره و فراوری پساب ها باید از سد باطله استفاده شود.

عایق سازی استخرهای خاکی میتواند به شکل های مختلف باشد که ازین عایق ها میتوان به انواع ژئوممبران با دوره های تعویض طولانی مدت و یا روش های سنتی تر مانند سنگ و بلوکه چینی، سیمانی و یا بتنی مسلح و ایزوگام ها بصورت موقت و کوتاه مدت استفاده کرد چرا که روش های سنتی دارای ایراداتی است که با بوجود امدن آنان مانند ترک خوردن سنگ و بتن و یا پارگی ایزوگام و آبدهی آن راه حل درستی جهت رفع  ایرادات نیست ولی در ژئوممبران ها حتی پس از بوجود امدن مشکلاتی ازین قبیل میتوان به راحتی بخش مشکل دار تعویض و یا ترمیم و تعمیر شود.

 

 

 

 

عمق استخر خاکی

استخرهای خاکی و عمقی که به آن میدهیم به خاک منطقه و بخصوص خاک های زیر سطحی بستگی دارد.

خاک های بافت سبک

مانند زمین های شنی و مخلوط شن و ماسه درشت دانه به هیچ عنوان مناسب استخر ذخیره آب نیستند چرا که این زمین ها بلافاصله با رسیدن رطوبت و آب، انرا از خود عبور میدهند و بدون وجود ژئوتکستایل و عایق رطوبتی توان نگهداری آب را نداشته و بسرعت حجم غالب استخر در مجاری زیر سطحی و لایه های عمیقتر خاک نفوذ میکند و بعد از مدتی آبی برای نگهداری در استخر وجود ندارد.

خاک های بافت متوسط مانند زمین های مخلوط خاک و شن و ماسه زمین هایی هستند که مانند بافت سبک نیستند و تنها برتری ان نسبت به بافت سبک مدت نگهداری حجم اب درون استخر و تاخیر در نفوذ سریع اب به لایه های زیرین است.

خاک های بافت سنگین مانند زمین های با لای و خاک نرم و رسی

این نوع خاک ها مناسبتر از از انواع دیگر است چرا که این خاک ها بدلیل بافت سنگین مانع خوبی برای عبور آب است ولی نمیتوان صد در صد از نگهداری اب مطمئن بود.

استخرهای خاکی دارای رس بیشتر برای استخر خاکی مناسب است و اگر از تراکم مناسبی برخوردار باشد میتوان از استفاده ژئوتکستایل بعنوان مانع ضربه زننده به عایق صرف نظر کرد.

استخر های رسی را میتوان بعنوان استخر های خاکی مناسب بدون عایق بندی در نظر گرفت اما این استخر ها نیز برای مدت کوتاهی میتواند بدون عایق کاربرد داشته باشد بدلیل مشکلاتی از قبیل جلبک و خزه و آلودگی های آبی نمیتوان بمدت طولانی بدون عایق مناسب استخر خاکی احداث شده نگهداری شود.

استخر های خاکی الودگی های آب و مشکلات خاص خود را دارد که نمیتوان از ان بعنوان یک راه حل ذخیره آب مناسب نام برد و این استخر ها یک راه حل موقتی است.

این استخرهای خاکی گاها برای کاربرد هایی نظیر برکه های مصنوعی، حوضچه های مصنوعی و مانند این طرح ها کاربرد دارد.

استخرهای خاکی زیرساخت مناسبی برای استخر های ژئوممبرانی است درحالی که استخرهای غیرخاکی نیز میتوانند با ژئوممبران عایق بندی شود اما در واقع هزینه های طرح غیر منطقی میشود در حالی که به سادگی با احداث یک استخر خاکی میتوانید زیرساخت یک استخر ذخیره اب عایق بندی مناسب را فراهم کنید.