استخر پرورش ماهی

کاربرد های استخر پرورش ماهی

استخر های پرورش ماهی از نظرکاربری به دو دسته زیر تقسیم میشود

1-استخر های پرورش ماهی اختصاصی

این استخر ها به شکل اختصاصی جهت تولید و تکثیر ابزیان کاربرد دارند و معمولا آب خروجی از سیستم با عمل تصفیه مجددا وارد سیستم میشود و در اشکال مختلف از نظر هندسی ساخته میشوند.

 

2-استخر های دو منظوره کشاورزی و پرورش ماهی

این استخر ها و حوضچه ها صرفا و به تنهایی جهت پرورش ماهی ساخته نمیشوند. در موارد زیادی استخر کشاورزی احداث میشود و در سالهای بعد از ساخت کشاورزان جهت پرورش ماهی اقدام میکنند. در این استخر ها اب خروجی از سیستم پرورش ابزی وارد بخش کشاورزی میشود و بصورت غنی شده با کود طبیعی به سطح زیر کشت تزریق میشود که موجب افزایش حجم تولید و افزایش کیفیت انها میشود. تاثیر آبیاری با این اب خروجی در کاشت صیفیجات به سرعت در تولید و کیفیت محصولات دیده میشود.

انواع استخر پرورش ماهی با توجه به شکل آنها

1. استخر های بتنی مسلح
2. استخر پیش ساخته
3. استخر های کشاورزی ژئوممبرانی
4. استخر خاکی
5. استخر بلوکه چینی

 

مزایای استخر های پیش ساخته و ویژگی ها

1. کاهش چشمگیر هزینه های ساخت استخر
2. سرعت بالای نصب و قابل جابجایی مکان استخر
3. نفوذ ناپذیری صددرصد با لایه داخلی ژئوممبران
4. تراکم بالای ماهی در استخر پیش ساخته
5. وجود ابعاد مختلف با توجه به نیاز
6. قابل استفاده در کنار گلخانه ها جهت تامین نیاز ابی از خروجی سیستم پرورشی
7. امکان جایگذاری در ارتفاع و همچنین مدفون سازی
8. ضمانت 10 ساله

 

استخر کشاورزی و ذخیره اب به عنوان استخر پرورش ماهی

این استخر ها به عنوان یک سیستم پرورشی تخصصی شناخته نمیشوند اما  میتوان با  استفاده از سیستم پرورش ماهی در این استخر ها نهایت استفاده از انرا داشته باشیم. همچنین این روش کمک بسیار خوبی برای خاک های سطح زیر کشت کشاورزی و باغبانی است.

روش تولید و پرورش ماهی در استخر ذخیره اب کشاورزی

گام اول – احداث استخر ذخیره اب

احداث استخر کشاورزی میتواند به روش عایق سازی ژئوممبرانی و یا سازه بتنی اجرا شود ک البته در سالهای اخیر روش بتنی مقرون به صرفه نبوده و ژئوممبران ها جایگاه ویژه ای پیدا کرده اند.

 

گام دوم – ورودی و خروجی اب استخر

جریان ورودی استخر کشاورزی باید از الودگی عاری باشد وقبل از ورود به استخر اصلی از حوضچه ارامش عبور کند تا الودگی ها جداشده و وارد استخر نشود و حتی در صورت نیاز در مسیر ورود از سیستم های تصفیه اب استفاده شود.

خروجی استخر میتواند در کف و یا از بالا و توسط لوله دستگاه پمپاژ باشد که البته وجود توری های مخصوص در قسمت های ورودی و خروجی ضروری است چرا که باید از خارج شدن ماهی ها از استخر جلوگیری کرد.

 

گام سوم – هوادهی و تامین اکسیژن

در مناطقی که آب استخر از طریق چاه های حفر شده تامین میشود و ابهای زیرزمینی بطور مستقیم با خروج از لوله چاه به سمت استخر هدایت میشوند ماهیان و ابزیان دچار مشکلات فراوان میشوند. دلیل این امر واکنش آب خروجی چاه با کربن دی اکسید و ازت به شکل فوق اشباع داده و اب موجود بسیار بی کیفیت و کم اکسیژن میشود. راهکار های موجود شامل موارد زیر است:

قرار دادن پمپ های هوادهی و اکسیژن رسانی به آب استخر

گذاشتن ابفشان ها و سیستم های پخش اب در هوا

ایجاد سازه های برج هوادهی با توجه به نیاز اب استخر که باید قبل از ورود اب به استخر از این برجها گذر کند.

 

گام چهارم – خرید و حمل بچه ماهی به استخر

پس از انجام ضروریت های استخر پرورش ماهی در استخر کشاورزی به خرید بچه ماهی مورد نیاز میرسیم.

خرید ماهی بسیار حساس و حائز اهمیت است و بطور قطع باید از مکان های مورد اطمینان و با سابقه خریداری شود.

حمل بچه ماهی از محل خرید تا استخر کشاورزی بسیار تخصصی و حائز اهمیت است و باید توسط وسایل نقلیه مخصوص حمل ماهی که دارای کپسول های اکسیژن هستند انتقال پیدا کنند.

پس از رسیدن تانکر حمل ماهی باید عمل اداپتاسیون انجام گیرد تا بتوانید ماهی را به استخر  وارد کنید. اداپتاسیون به هماهنگ سازی شرایط ابی تانکر و استخر گفته میشود که باید به ارامی اب استخر رابه اب تانکر اضافه شود و پس از گذشت مدت کافی از طریق لوله های مخصوص ماهی ها وارد استخر ذخیره اب شوند.

 

گام پنجم – تغذیه و پروار سازی

پس از انتقال ماهی ها به استخر باید بلافاصله دوره غذایی ماهیان شروع شود.با توجه به نوع ماهی موجود میتوان از غذاهای اماده پرورش ماهی خریداری شده و یا با تولید غذای دست ساز به پروار سازی ماهیان پرداخت.

تعداد نوبت های غذادهی به ماهیان باتوجه به سن و وزن ماهی تعیین میشود و میتواند از 3 مرتبه تا 5 مرتبه در روز انجام شود که بیشترین نوبت غذادهی مرتبط به بچه ماهی ها بوده و در روزهای اخر پروارسازی نیز مصرف بالایی دارند.

گام ششم – برداشت ماهی و فروش

به طور معمول در ایران برای کسانی که قصد پرورش ماهی در استخر کشاورزی دارند و از حجم بسیار بالایی برخوردار نیستند  همان فروشنده ی بچه ماهی در زمان برداشت ماهی و پس از دوره پرواری برای برداشت از استخر اقدام کرده و از کشاورزی خریداری میکند.

برای جمع اوری ماهی های استخر کشاورزی از نوعی تور مخصوص برداشت استفاده میشود که باید از پایین به سطح کف استخر برسد تا ماهی ها از تور خارج نشوند و با کشیدن تور به گوشه ماهی هارا برداشت کنید.

پس از برداشت ماهی ها بلافاصله باید با اب شسته تا الودگی های پوستی انها تمیز و سپس در مخلوط یخ گذاشته شود تا ماهی منجمد و منقبض شده و کیفیت گوشت آن کاهش نیابد و سپس با ماشین های یخچالی مخصوص به بازار ماهی وارد شود.

 

استخر های پیش ساخته و نحوه اجرای ان

در ساخت این استخرها از ورق های گالوانیزه ضد زنگ بعنوان پوشش خارجی و از لایه های ژئوممبران به عنوان پوشش داخلی این استخر ها استفاده میشود.

این استخرهای پیش ساخته به شکل دوار با قطرهای 6متر،8متر و 10متر ساخته میشود و قبل از نصب باید مراحل زیر سازی به شکل زیر طی شود:

1. جانمایی و گچ ریزی
2. جایگذاری لوله پلی اتیلن و دورچینی بلوک(40سانتی و توپر)
3. شیب بندی با خاک و تراز کردن رینگ بلوک دور و پرس کردن خاک و غلطک زنی
4. اماده سازی زیر سازی شیب بندی شده برای سیمانکاری
5. کروم بندی شیب استخر
6. اتمام کروم بندی و کنترل شیب و تراز بودن
7. سیمانکاری و شیب دهی نقاط کروم بندی شده
8. کنترل نقاط سیمانکاری و تراز زیر سازی
9. خشک کردن زیر سازی و کنترل کیفیت و مقاومت زیرسازی

 

 

 

 

 

اطلاعات عمومی استخر های پیش ساخته:

قطر استخر(متر)	6	8	10
ارتفاع کل(سانتی متر)	130	130	130
ارتفاع آبگیری(سانتی متر)	115	115	115
حجم ابگیری(مترمکعب)	30	60	90

 

انواع ماهی پرورشی در ایران

• ماهی گرمابی
• ماهی سردابی

ماهی گرمابی

ماهیانی که در ابهای شیرین و دمای اب بین 15 تا 35 درجه تغذیه کرده و رشد می یابند و مناسب پرورش در استخر های خاکی و پرورش ماهی

1-کپور معمولی

نوعی از کپور ماهیان که رنگ بدن انها در دو طرف زرد طلایی و پشت تیره تر است و بدنی تقریبا پهن داشته و کفزی و همه چیز خوار است.

2-کپور علفخوار یا آمور

بدنی کشیده، پهن و پوزه ی گرد دارد و رنگی فلسهای سبز رنگ است و در پشت تیره و شکم سفید متمایل به حاکستری دارد.

این نوع ماهی بسیار مناسب استخر های کشاورزی است و از نظر هزینه های تغذیه ای بسیار به صرفه است. همچنین 50 درصد از گیاهان خورده شده را به صورت نیمه هضمی دفع میکند و ان نیز خود مورد تغذیه کپور قرار میگیرد.

3- کپور نقره ای

4-کپور سرگنده یا بیگ هد

 

این ماهیان مناسب مناطق گرمسیر و معتدل است و در ایران بسیار رونق دارد اما باید توجه داشت جهت سود آوری مناسب و بازده بالا باید از کارشناسان شیلات کمک گرفت.

ماهیان سردابی

ماهیانی که در ابهای سرد پرورش بهتری دارند و مناسب مناطق سردسیر است.

ماهی قزل آلا: دمای مناسب پرورش ماهی قزل الا 12-18 درجه است و این ماهی از پرفروش ترین و پرمصرف ترین گونه های پرورشی است. ماهی های قزل الا نیاز به اکسیژن بیشتری نسبت به دیگر ماهی ها بخصوص ماهیان گرمابی دارد و همچنین تغذیه و خوراک این ماهیان متفاوت است و مانند ماهی های کپور همه چیز خوار نیستند.

 

امور فنی پرورش آبزیان

زیست سنجی

برای اینکه پرورش ماهی توجیه اقتصادی داشته باشد لازم است پرورش دهندگان یک سری از اصول هارا رعایت کنند من جمله تغذیه و غذادهی صحیح چرا که تهیه غذای مناسب و با کیفیت  بیشترین هزینه پرورش را به خود اختصاص میدهد.

انجام زیست سنجی بهتر است هر 15 روز یک بار انجام شود تا برنامه غذادهی و پرورش به روز شود.

برای این عمل باید ابتدا چند نمونه از ماهیان را از نقاط مختلف استخر یا اکواریوم صید نمود. سپس مقادیر وزن و طول کل ماهیان به دقت اندازه گیری و ثبت نام شود.بررسی ظاهریی ماهیان نیز از الزامات انجام زیست سنجی است. با توجه به اطلاعات درج شده میتوان میزان غذای مصرفی ماهیان را در طول شبانه روز تغییر داد.

در زیست سنجی باید به نکات اساسی زیر توجه داشت:

1. معده ماهی خالی باشد.
2. هوا خنک باشد.
3. نیروی کار شاداب در دسترس باشد.

 

شاخص های کیفی اب در پرورش ماهی ها

شاخص های مورد بررسی شامل اسیدیته، قلیایی، امونیاک، دی اکسید کربن، کلر، اکسیژن محلول، فلزات سنگین، متان، نیترات و درجه حرارت، شوری و کدورت میشود.

 

اسیدیته و قلیایی

در ابهای شیرین ph دارای تغییرات و نوسانات شدیدی است زیرا نمک های محلول در ابهای شیرین در مقایسه با اب دریا بسیار ناچیز است.

در صورت اسیدی بودن اب استخر از کربنات کلسیم برای خنثی کردن ان استفاده میکنیم.

در ph پایین بیماری اسیدوز و خراشیدگی و خوردگی در ابشش ها بوجود می اید و در ph بالا نیز حالت آلکالوز رخ میدهد که اثرات منفی فیزیولوژیک بجا میگذارد.

 

امونیاک

غلظت پایین ان مشکلی ایجاد نمیکند. منبع اصلی تولید امونیاک در استخر ها سوخت و ساز ماهی هاست. بنابراین اهمیت تعویض اب در استخر ها افزایش می یابد.

لازم به ذکر است امونیاک را میتوان با واکنش یونی و با کمک زئولیت از اب حذف کرد.

 

دی اکسید کربن

در استخرها و کانالهای بتنی دراز، منبع تولید دی اکسیدکربن ناشی از سوخت وساز ماهی ها است که به طورمداوم توسط گیاهان آبزی و یا تعویض آب از استخر خارج و حذف میگردد.

دی اکسید کربن از حلالیت بالایی در آب برخوردار است، در آب به حالت محلول درمیآید و واکنش نشان داده و مخلوطی از دی اکسیدکربن، اسید کربنیک و یونهای غیرسمی بی کربنات و کربنات را به وجود می آورند.

مقدار نسبی دی اکسید کربن موجود در آب به هر یک از اشكال فوق از طریق pH آب تعیین میگردد. اثرات زیان آور دی اکسید کربن برای ماهیان سردابی در غلظت های بالاتر از 20 میلی گرم در لیتر آغاز میگردد.

برای ماهیان آزاد باید کمتر از 20ـ10 میلیگرم در لیتر باشد.

 

اکسیژن محلول

فراهم نمودن اکسیژن محلول در پرورش ماهی ضروری میباشد. اکسیژن از طریق انتشار غیرفعال از هوا وارد آب میشود. مقدار اکسیژن محلول در آب ثابت نیست چون عوامل مختلفی از قبیل درجه حرارت آب، اختلاف ارتفاع، فشار جو، غلظت نمک و مصرف کنندگان اکسیژن در استخر که شامل باکتریها، زئوپلانکتونها و گیاهان آبزی میباشد، به طور دائم تغییر میکند.

 

درجه حرارت

ماهی ها چون خونسرد هستند در یک محدوده حرارتی قادر به رشد میباشند. درجه حرارت های خارج از این محدوده و یا تغییرات سریع درجه حرارت در داخل این محدوده، شرایط محیطی کشنده یا استرس زا را برای ماهی ها ایجاد میکند.

حداکثر و حداقل درجه حرارتی که ماهی ها قادر به تحمل آن میباشند نیز به صورت ژنتیکی تعیین میشود، اگر چه عوامل جنبی دیگری مانند طول مدت زمان لازم برای سازگاری ماهی، میزان اکسیژن و نوع یونهای محلول در آب نیز در این میان مؤثرند. مقادیر تقریبی حداکثر و حداقل درجه حرارت برای ماهی قزل آلای رنگین کمان در محدوده 26ـ0 درجه، برای کپور 30ـ0 درجه و گونه های تیلاپیا 38ـ10 درجه سانتیگراد متفاوت میباشد. در صورتی که اختلاف درجه حرارت بیشتر از 10 درجه سانتیگراد باشد، باید به ماهی اجازه داد تا در طی یک دوره زمانی 2 ساعته یا بیشتر، با آب گرمتر یا سردتر سازش یابد. بهترین محدوده درجه حرارت در پرورش قزآلا بین 12 تا 16 درجه سانتیگراد است که هر چه درجه حرارت افزایش یابد، ماهی رشد سریعتری خواهد داشت. به طور مثال درجه حرارت 13 درجه سانتیگراد نسبت به 12 درجه سانتیگراد بهتر است. در آب هایی که دمایی کمتر از 12 درجه سانتیگراد دارند میتوان در آن ماهی قزل آلا پرورش دارد ولی دوره بهره برداری طولانیتر میشود.

 

نکات کلیدی پرورش ماهی

در استخر های پرورش ماهی کیفیت آب موجود بسیار حائز اهمیت است و هرگونه آلودگی موجود در آب ورودی استخر میتواند صدمات و بیماری های گوناگونی به ماهی های استخر انتقال داده و موجب عفونی شدن ابزی و همچنین از بین رفتن گله ماهی ها شود خسارت مالی فراوانی وارد کند.

 

آب ورودی و موجود در استخر پرورش ابزیان نیازمند اکسیژن کافی جهت مصرف ابزیان دارد که کمبود آن موجب تلف شدن و افزایش طول دوره پرواری میشود و زیاد بودن آن موجب کاهش این دوره و افزایش سرعت پروار شدن و بهره وری میشود.

 

دمای آب استخر یکی از اصلی ترین نکات پرورش ابزیان است که تغذیه، رشد و سلامتی انها به طور عمده به ان وابسته است. با توجه به نوع آبزیان دمای مورد نیاز انها متفاوت است که در بخش انواع ابزیان پرورشی به ان میپردازیم.

تغذیه : آبزیان پرورشی نیازمند تغذیه مناسب و کافی جهت رشد و پروار شدن به موقع و جلوگیری از ایجاد مشکل هستند. در پرورش ابزیان و بخصوص ماهی ها حجم و دفعات روزانه تغذیه با توجه به سن و اندازه ماهیان تعیین میشود و بطور عمومی در پرورش ماهی نوزاد تا 5 بار در روز و برای ماه های منتهی به پرواری روزی 3 بار غذا  داده میشوند.