استخر کشاورزی (استخر ذخیره آب)

کاربرد استخر کشاورزی

امروزه استخر های ذخیره آب کشاورزی درایران و به خصوص مناطقی که دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک است مورد توجه کشاورزان عزیز قرار گرفته است که دلیل این  امرکاربردهای این استخر هاست که دراغلب موارد،جهت ذخیره مدت زمان مشخصی از حقابه قنات ها و چاه در ایامی که فصل آبیاری نیست و یا ذخیره آب باران و برف منطقه ای مورد استفاده قرار میگیرد تا در ماه های آتی بتوانند از آب ذخیره شده در استخر جهت برطرف سازی نیاز آبی خود در سیستم های ابیاری نوین تحت فشار و دیگر روش ها بهره گیرند.

 

 

استخر ذخیره آب در کشاورزی نوین به عنوان یک عضو اصلی سیستم آبیاری مطرح است، به گونه ای که این استخر ها منبع اصلی ذخیره آب بوده و به دو روش مرسوم زیر حجم مورد نیاز آب را به سطح زیر کشت و مزارع میرسانند.

1-استفاده از سیستم پمپاژ آب که از طریق کف کش ها و موتور های پمپاژ جریان آب وارد سیستم لوله گذاری و … میشود.

2-طراحی استخر در ارتفاع مثبت از سطح و لوله گذاری کف استخر که جریان آب بوسیله فشار حجم آب بالایی خارج شده و به سطوح مورد نیاز میرسد.

از دیگر کاربرد های استخر کشاورزی میتوان به دو منظوره کردن استخر اشاره کرد.

در این روش ابزی پروری هم در استخر ذخیره آب صورت میگیرد و از آن به عنوان استخر پرورش ماهی استفاده می شود. در این روش میتوان با تغذیه مناسب و برنامه مناسب ابزی پروری علاوه بر کسب درامد از پرورش ابزیان، از آب غنی شده بوسیله کود ابزیان سود و فواید فراوان و نادری را به خاک زیر کشت و گیاهان مزارع خود برسانید.

انجام این سیستم نیاز به مشاوره درست و راهنمایی متخصصین امر دارد چرا که انجام این روش ها به شکل نادرست میتواند صدمات جبران نشدنی به زحمات چندین و چندساله شما برساند. ما در شرکت ایران لایه با توجه به نیاز های شما تمام تلاشمان را در جهت مشاوره درست انجام خواهیم داد تا صدمات احتمالی به صفر کاهش یابد.

انواع استخر ذخیره اب کشاورزی

استخر های ذخیره آب در انواع مختلفی قابل طراحی و اجرا است که هرکدام با توجه به شرایط محل احداث پروژه (ارتفاع از سطح)، محدودیت های زمانی (بارندگی و یخ زدگی)، نوع خاک و لایه های زیرین و محدودیت های مکانی محل (وجود نهال یا کانال آب حول پروژه) طراحی میشوند.

بطور کلی خاکبرداری استخر های ذخیره آب به سه شکل انجام میگیرد:

1-مدفون

در مناطقی که باد منطقه شدید و بادخیزند و لایه های خاک مناسب خاکبرداری است بهتر است خاکبرداری با توجه به حجم مورد نیاز ذخیره آب در عمق انجام شود.در این استخر ها لبه های استخر کمی بالاتر از سطح قرار میگیرد و خروج آب بوسیله سیستم های پمپاژ و کف کش ها انجام میگیرد واین روش متداول ترین نوع استخر است.

2-نیمه مدفون

درمواردی که لایه های سطحی خاک نرم و مناسب خاکبرداری است ولی لایه های زیرین سنگی بوده یا مشکل بالا بودن سطح آب زیر سطحی وجود دارد میتوان از این روش استفاده نمود.در این روش خاکبرداری تا عمق معینی انجام میشود و خاک برداشته شده لبه های استخر را خاکریزی میکند. در این روش با توجه به ارتفاع سطح پروژه در قیاس با نواحی مجاور آن میتوان از کف کش ها و یا لوله گذاری در کف جهت خروجی استفاده کرد.

3-سطحی

در مناطقی که محدودیت های بالا وجود ندارد و البته فضا کافی است میتوان استخر احداثی به شکل کامل روی سطح زمین احداث شود.در این روش خاکریزی روی سطح انجام شده اما قابل انجام برای عمق های بالا نیست.در این روش نیازی به وجود سیستم پمپی نبوده و جریان به وسیله فشار آب و به کمک جاذبه انجام میشود.

 

با توجه به مصالح استفاده شده در ساخت استخرنیز میتوان دسته بندی زیر انجام شود:

1-استخر خاکی با عایق ژئوممبران

2-استخر های بتنی مسلح و غیر مسلح

3-استخر های اجری با روکش سیمان

4-استخر های سنگ و سیمان با لایه ی ایزوگام

درمورد انواع مصالح کاری فوق میتوان از لایه های ژئوممبران و استخر های سنگ و سیمان به عنوان مرسوم ترین روش ها نام برد که البته در سالهای اخیر ژئوممبران ها و عایق های ژئوسنتتیکی به دلایل کاربرد های فراوان جایگزین تمامی روش های نام برده  شده است.

احداث استخر کشاورزی

در مراحل اجرای پروژه های استخر کشاورزی باید دقت داشت که هرکدام از مراحل اجرایی بسیار مهم بوده و اشتباه در هر قسمت اجرا میتواند عواقب پرهزینه و دردسری را به همراه داشته باشد. در ذیل مراحل احداث بصورت تئوری و اشتباهات عمومی مطرح میشود:

نقشه برداری و طرح اولیه محل احداث پروژه

در وهله اول طراحی استخر باید فضای محل پروژه مشخص شود و طراحی و تعیین محل پروژه دارای ویژگی های زیر باشد:

محاسبه حجم خاکبرداری و استخر مورد نیاز با توجه به حجم ورودی آب و مدت زمان  ورود جریان به استخر

نقشه برداری استخر و محل اجرای پروژه

توجه به وجود مسیرعبور ماشین الات خاکبرداری

نزدیکی جریان ورودی به محل پروژه و قرار گیری استخر در محل مناسب زمین کشاورزی و باغی

حوضچه ارامش قبل از ورود جریان به استخر جهت پیشگیری از ورود الودگی ها و زباله به استخر

طراحی لوله گذاری مناسب و بهینه برای مصارف سیستم تحت فشار

اشتباهات رایج:

اجرای پروژه در مکان اشتباه و حجم لوله گذاری بالا

عدم طراحی حجمی و براورده نکردن نیاز آبی و یا بالعکس و بهینه نبودن استخر هزینه اضافی

اجرای با عمق کم که موجب افزایش هزینه های عایق سازی و افزایش سطح تبخیرمیشود

عدم دسترسی ماشین الات خاکبرداری و مشکلات خاکبرداری و افزایش هزینه ها

عملیات خاکبرداری و خاکریزی( در صورت لزوم)

شکل و نحوه خاکبرداری در انواع استخر ها متفاوت است. در استخر های ژئوممبرانی بهترین روش، خاکبرداری شیبدار است. در توضیح باید افزود شیب استخر بهتر است بین 45-70درجه اجرا شود. در شیب های بالاتر اجرای ژئوممبران سخت تر شده و در شیب های پایین صرفه اقتصادی ندارد.

عملیات خاکبرداری باید توسط ماشین الات خاکبرداری شود و شیب دهی بطور منظم در سطوح داده شود.

در استخر هایی که بصورت عمودی اجرا میشوند فشار خاک جانبی وجود دارد و پس از گذشت مدتی پروژه را دچار مخاطره میکند.

در خاکریزی باید دقت نمود خاک در محل خاکریزی باید متراکم باشد و سست بودن، انرا دچار شکستگی میکند.

پهنای بخش خاکریزی باید با توجه به نوع خاک مشخص شود و حدودا بین 1.5 تا 2.5 متر تعیین میشود.

 

 

تسطیح و مشخص کردن محل لوله گذاری خروجی و ورودی

پس از انجام خاکبرداری باید دیواره و کف استخر ازسنگ های درشت و قلوه سنگ ها عاری شود،درتمامی استخرهای کشاورزی کف سازی یکی از بخش های اصلی اجراست..

محل لوله های ورودی و خروجی دراستخر باید مشخص شده و توسط ملات ریزی و دیگر تمهیدات حول انها تقویت شده تا از فشار اب در سالهای بعدی دچار مشکل نشود.

حفر ترانشه در استخر های ژئوممبرانی : در استخرهای ژئوممبرانی نیاز به حفر ترانشه در فاصله یک تا یک و نیم متری از لبه استخر وجود دارد که این ترانشه با عمق تقریبی 60 سانتیمتر و دور تا دور لبه استخر باید زده شود تا ورق ژئوممبران مدفون شده و جلوگیری از خیزش ورق شود.

خرید ورق ژئوممبران (و ژئوتکستایل) و نصب

در این مرحله از اجرای استخر کشاورزی با محاسبه متراژ ورق مورد نیاز استخر میتوان نسبت به خرید ان اقدام کنید. وجود  تولید کنندگان متنوع در ایران میتواند خرید را برای بسیاری از کشاورزان و پیمانکاران عزیز گیج کننده و سخت کند که بهترین راه مشاوره با متخصصین این امر است.
در صورت وجود سنگریزه و نامناسب بودن خاک کف و دیواره ها جهت نصب مستقیم ژئوممبران، از ورقی جداکننده و موکت مانند به اسم ژئوتکستایل بر روی لایه خاک پهن میشود که مانع مناسبی برای جلوگیری از صدمه خوردن ورق ژئوممبران و افزایش طول عمر ان میشود.ضخامت ژئوتکستایل ها متناسب با نوع خاک و بزرگی سنگدانه های کف و دیواره های استخر خاکبرداری شده دارد.البته توجه شود که این سنگدانه ها قابل جداسازی نبوده و بخشی از خاک محل پروژه است.

پس از خرید ورق و تحویل گرفتن ان نصاب های حرفه ای و باتجربه جهت نصب ورق در محل پروژه حاضر شده و تقریبا به ازای هرروز تا حدود 1000 متر مربع از ورق ژئوممبران قابل نصب است.

 

 

کنترل جوش و بازرسی نهایی

پس از نصب ورق ،نصاب از مطمئن بودن محل جوش ها در کف و دیواره اطمینان حاصل کرده و بازدید نهایی انجام میشود.

فنس کشی و تامین امنیت

یکی از بخش های بسیار مهم احداث استخر ژئوممبران فنس کشی و علائم امنیتی مورد نیاز حول استخر است.در این قسمت جهت امنیت پروژه باید بلافاصله پس از اجرای پروژه فنس کشی حول استخر انجام شود چرا که علاوه بر امنیت اشخاص،جوندگان و دیگر حیوانات میتوانند دچار مشکل شوند و علاوه بر خسارت مالی احیانا خطر جانی نیز ایجاد شود.

علاوه بر فنس کشی باید تابلو های اعلان خطر تعبیه و روی انها نصب شود تا مانع از ورود اشخاص شود و مسئولیتی بر عهده کشاورز و مالک نباشد.

ابگیری اولیه استخر و نهایتا تکمیل ظرفیت

پس از انجام مراحل بالا نهایتا ابگیری انجام میشود. در استخر های ذخیره آب کشاورزی بهتر است ابگیری بصورت پند مرحله ای صورت بگیرد.

دلیل این امر،فشار ناگهانی آب به نواحی مختلف استخر است.پیشنهاد کلی اینست که ابگیری کامل بصورت 3مرحله ای صورت گیرد و در نهایت استخر کشاورزی شما نباید بصورت لب به لب پر شود و بهتر است ارتفاع آب حدود 30تا 50 سانتیمتر از لبه  استخر پایینتر باشد.

مزایای احداث استخرهای کشاورزی با ورق ژئوممبران

استخر های کشاورزی باید به گونه ای طراحی و اجرا شوند که علاوه بر رفع نیاز آبی افراد، دارای طول عمر بالا و قابل نوسازی باشند.

از مزایای ورق های ژئوممبران به موارد زیر میتوان اشاره کرد:

نصب سریع و اسان

ورق های ژئوممبران پس از خرید و تخلیه در محل پروژه وارد مرحله نصب میشود.

در این مرحله نصاب های حرفه ای و باتجربه ورق های ژئوممبران را پهن کرده و توسط دستگاه جوش میتوانند تا 1000 متر مربع در روز را نصب و بازدید نهایی شود،در صورتی که نصب استخر های غیر ژئوممبرانی برای همین حجم از استخر مدت زمان حداقل یک ماهه را با وجود شرایط جوی مناسب زمان میگیرد.

کاهش چشمگیرهزینه ها در مقایسه با بتن و سنگ و سیمان

قیمت ژئوممبران موجود در بازار با توجه به نوع و کیفیت آن ها متفاوت است، اما با براورد هزینه ها در مقایسه با روش های سخت، هزینه اجرای استخر ژئوممبران حدود یک سوم هزینه بردار است و صرفه اقتصادی کاملا با ورق های ژئوممبران است.

ضمانت نامه 10ساله از کارخانه تولید کننده ورق

در شرکت ایران لایه ورق های ژئوممبران بدون واسطه و بصورت مستقیم از کارخانه به فروش میرسد و ضمانت نامه ی انها با مشخصات کامل فرد خریدار از کارخانه صادر و تحویل داده میشود.

عمر مفید 20-40 سال ژئوممبران ها با توجه به شرایط محیطی و پروژه

عمر مفید ورق های ژئوممبران در صورت اسیب نخوردن و پوسیدگی توسط نور خورشید میتوانند تا 40 سال عمر مفید و کاربردی داشته باشند که در برابر متریال های سازنده دیگر استخر عمر بسیار بالاتری محسوب میشود.

مقاومت حرارتی بالا

مواد  تولیدی ورق ها از پلی اتیلن است که توانایی  تحمل اختلاف دماهای بالا در طول شبانه روز و فصلی را داراست.در مقایسه این محصولات با بتن و سیمان میتوان گفت مزیت بسیار برتری است چرا که بتن و سیمان تحت شرایط دمایی سخت ترک کرده و قابل استفاده نخواهند بود.

استقامت بالای ورق های ژئوممبران دربرابر فشار آب

فشار آب در نواحی مختلف دیواره ها و بخصوص کف و نقاط جوش اتصالات وارد میشود.در صورت نصب صحیح ورق های ژئوممبران نقاط اتصال مشکلی نخواهد داشت و با توجه به عمق استخر ضخامت ورق ژئوممبران میتواند کم و زیاد شود.

وجود ضخامت های متفاوت برای عمق های متنوع و بالا

ضخامت ورق های ژئوممبران بطور معمول بین 1،1.5،2 میلی متر تولید میشود. ضخامت 1میلی متر کاربردی نبوده ودر غالب پروژه های عمومی از ضخامت 1.5 میلیمتر استفاده میکنند وضخامت 2میلی متر آن تنها در پروژه های با عمق های بالای 15متر کاربرد دارد و درعمق های کمتر از ان مگر در شرایط محطاطانه از این ضخامت استفاده میکنند.

 

خنثی بودن پلی اتیلن ها در برابر الودگی ها و مواد افزودنی

یکی دیگر از نکات مثبت ورق های ژتوممبران خنثی بودن این ورق ها است. به این معنا که میتوان در کاربرد های مختلف در شرایط اسیدی و بازی بصورت پایدار عایق بوده و استخر و مخزن ذخیره را ایزوله و نفوذ ناپذیر کند.

نچسبیدن جلبک و خزه ها به دیواره و کف استخر

یکی از مشکلاتی که برای برخی استخر های کشاورزی در طول زمان بوجود می آید چسبیدن و ایجاد الودگی توسط خزه ها و جلبک هایی که به دیواره میچسبد است.

دراستخر های ژئوممبران این نقص برطرف شده است زیرا مواد پلی اتیلن به کار رفته در ساخت ان این خاصیت را داراست که مانع از چسبیدن و رشد جلبک و خزه ها شوند.

قابلیت اپارات و تعمیر در صورت بروز مشکل

در صورت ایجاد هرگونه مشکل در استخر های ژئوممبران میتوان انهارا تعمیر و بسرعت مجددا به مسیر ابگیری بازگرداند که همین مسئله در دیگر مصالح قابل انجام نیست.

غیر قابل جویده شدن توسط جوندگان موذی

یکی از تصورات غلط در مورد ورق های ژئوممبران جویده شدن ان توسط موش و دیگر جوندگان موزی است. ژئوممبران ها قابل جویده شدن نیست و جانوران نمیتوانند به انها صدمه وارد کنند.

معایب استخر کشاورزی ژئوممبرانی

کاهش عمر مفید در برابر نور خورشید:

همانطور که میدانید تابش نور خورشید بصورت مداوم باعث فرسودگی میشود و ژئوممبران ها نیز از این مورد مستثنی نیست  و باعث کاهش عمر مفید ان میشود که البته قابل حل است.

امنیت پایین در صورت استفاه تفریحی:

بدلیل اجرای عموما شیبدار استخر های ژئوممبرانی، این استخر ها قابل استفاده شخصی و تفریحی و شنا نیست و توصیه نمیشود. باید توجه داشت وجود نردبان مخصوص و انداختن تیوب به داخل استخر باعث کاهش صدمات احتمالی میشود.